WALORY RZEKI BIAŁKI
Białka jest prawym dopływem Dunajca. Powstaje w Tatrach na
wysokości około 1075 m n.p.m. z połączenia Rybiego Potoku
spływającego z polskiej części Tatr z Białą Wodą, spływającą
z słowackiej części Tatr.
W środkowym biegu, pomiędzy Białką Tatrzańską a Krempachami
rzeka tworzy przełom zwany Przełomem Białki pod Krempachami i
będący rezerwatem przyrody. Uchodzi do Jeziora Czorsztyńskiego.
Białka tworzy naturalną granicę oddzielającą Pieniny od Kotliny
Orawsko-Nowotarskiej.
Nazwa rzeki pochodzi od jasnych (białych) kamieni w korycie
rzeki. Są to przyniesione z Tatr Wysokich granity, podczas
transportu przez rzekę obrobione na bochenkowate otoczaki. Rzeka ma
długość 41 km (wraz ze źródłowym potokiem Biała Woda) i
powierzchnię dorzecza 230 km².
Z niesionych z Tatr w czasie dużych przyborów wody granitowych
kamieni tworzy kamieniste łachy. Opływając te łachy, nurt rzeki
dzieli się na wiele łożysk, które po opłynięciu łach łączą
się ponownie.
Białka jest rzeką wyjątkową. Kiedyś wszystkie rzeki karpackie
były takie jak ona. Naturalne, dzikie, przyjazne dla wielu gatunków
roślin i zwierząt tworząc bogate siedliska, cieszące oko, wielu
szanujących ich charakter, ludzi gór. Ich silny nurt erodował
skały spychając ogromne głazy i kamienie w nurt rzeki. Dzięki
okresowym wezbraniom rzeka mogła unieść je i przesunąć w inne
miejsca rozsypując żwir, kamienie, otoczaki, piasek w całym jej
nurcie. Miejscami tworzyły się żwirowiska, kamieńce czyli łachy
kamieni na których tworzą się unikalne siedliska dla roślin
i zwierząt. Dlatego tak ważne jest, żeby rzece tych kamieni
nie zabierać! Białka jest dużą, mocną rzeką, jej koryto jest
szerokie splecione z kilku swobodnie wędrujących mniejszych koryt,
dlatego z powietrza wygląda jak warkocz. Tak właśnie wygląda
rzeka o charakterze roztokowym, taki, reliktowy już charakter, ma
jeszcze tylko jedna rzeka w polskich Karpatach oraz fragmenty kilku
innych!
Dawniej wszystkie karpackie rzeki były takie jak Ona, jednak od
przełomu XIX i XX w. do teraz większość tych rzek została
zniszczona przez zwężanie koryt, wybieranie materiału dna,
umocnienia brzegów, przegrody nurtu, zapory. Woda płynie szybciej i
bardziej gwałtownie przez to, co raz bardziej wcina się w dno i
brzegi oraz podmywa mosty i budowle regulacyjne, obniżył się
poziom wód gruntowych a wiec wysychają pola, bagna, mokradła.
Wcięcie się rzek karpackich nie spowodowało jednak zmieszenia
zagrożenia powodziowego w dorzeczu górnej Wisły, lecz jedynie jego
odsunięcie w dół biegu rzek.
Białka jest rzeką karpacką, z korytem i wąskim pasem terasy
zalewowej. Szybki nurt wody, nagłe i obfite wezbrania wody,
zwłaszcza w pierwszej połowie roku, powodują stałe odnawianie
siedlisk. Siedliska te układają się pasowo wzdłuż rzeki –
„nagie” kamieńce – leżące bezpośrednio wzdłuż nurtu, i na
wyspach, zasiedlane przez rozmnażające się wegetatywnie byliny lub
jednoroczne gatunki roślin. Nieco „starsze”, ustalone kamieńce,
porośnięte przez bardziej zwartą roślinność zielną, a także
krzewy. Najciekawszym z nich jest września pobrzeżna, gatunek znany
w Polsce tylko z karpackich rzek i potoków, o naturalnym
charakterze. Ponadto, pojawiają się tu różne gatunki krzewiastych
wierzb, głównie wierzby siwej, również gatunku
charakterystycznego dla kamieńców górskich potoków. Obok nich
tworzą się zwarte zarośla wierzb, w których dominują: wierzba
siwa, purpurowa, krucha, a światłolubne byliny są tu rzadsze, ze
względu na wzrastające ocienienie. Wycofuje się stąd także
września, jako krzew światłolubny. Najstarsze kamieńce i grunty
terasy zalewowej porastają lasy łęgowe, z dominacją wierzb
drzewiastych, zwłaszcza kruchej oraz jesionem, a miejscami olszynki
karpackie, częste zwłaszcza w górnym biegu rzeki (powyżej
Trybsza). Rzeka płynie tu jednym korytem, przy dużym spadku, a dno
zbudowane jest z płyt skalnych tworzących progi. Bezpośrednio
nad rzeką, na stromych, często podciętych przez wodę stokach,
rośnie bór świerkowy. Miejscami, w odlesionych miejscach, do
brzegu dochodzą pola uprawne czy też łąki i pastwiska, zajmują
one jednak niewielkie powierzchnie. W dolinie, szczególne znaczenie
przyrodnicze ma przełom Białki pomiędzy Kramnicą i Obłazową,
gdzie grupuje się roślinność wapieniolubna, skupiona na obu tych
ostańcach. Występują tu gatunki zarówno muraw naskalnych,
szczelinowe paprocie, jak i wykształciły się charakterystyczne
reliktowe laski sosnowe.
Wody rzeki odznaczają się wysokim stopniem czystości. Z
ryb żyją tu: pstrąg potokowy, lipień, troć jeziorowa, głowacz
pręgopłetwy, strzebla potokowa; ponadto w przyujściowym odcinku
ryby wstępujące z jeziora. Najważniejsza jednak jest niewielka
ryba brzanka, która zasiedla podgórskie rzeki i potoki, preferuje
odcinki o dnie kamienistym i żwirowym. Nie akceptuje uregulowanych
rzek ani przegród czy progów. Jest chroniona Dyrektywą Siedliskową
Unii Europejskiej.
Białka jest rzeką o wyjątkowych walorach estetycznych.
Niemal na całej długości z obu stron otaczają ją lasy
(przeważnie świerkowe). Rzece towarzyszy widok Tatr Bielskich, z
Hawraniem na czele. Ze względu na dziki charakter dolina rzeki
stanowi korytarz ekologiczny pomiędzy sąsiednimi krainami.
Źródła:
Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Paryscy,
http://www.iop.krakow.pl/karpaty/ Strategia zarządzania obszarem
Natura 2000 "Dolina Białki" Perzanowska J.,
Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich.
Bojarski A., Jeleński J., Jelonek M., Litewka B., Wyżga B.,
Zalewski J.,
Wikipedia.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz