poniedziałek, 8 kwietnia 2013

Zachęcamy do zapoznania się z tekstem Moniki Kotulak!


Po co nam naturalne rzeki?


Naturalna rzeka to rzeka nieuregulowana (lub taka, którą próbowano uregulować dawno temu, ale się od tego czasu sama unaturalniła) i nie utrzymywana w sztuczny sposób, tj. sama kształtująca swoje koryto i brzegi, z samorzutnie rozwijająca się roślinnością na brzegach.

Naturalna rzeka potrzebuje przestrzeni. Może erodować brzegi, zmieniać swój bieg, okresowo wylewać. To naturalne procesy, które nie szkodzą ludziom, dopóki ci nie wejdą w przestrzeń, która należy do rzeki. Jesteśmy w stanie tak zagospodarować przestrzeń, by i rzeka, i ludzie mieli w niej swoje miejsce. Od dawna ludzie żyli obok rzek, wiedząc że rzeki czasem wylewają – akceptując to jako naturalny rytm przyrody, lokując ważne dla siebie obiekty tam, gdzie wylewy rzek nie sięgają.

Uregulowanie lub próby sztucznego kształtowania i utrzymywania rzeki ograniczają jej przestrzeń. Pozornie zostawia to więcej miejsca dla ludzi. Ale tylko pozornie, bo rzeka w sztucznie zawężonej przestrzeni to miecz Damoklesa. Jest groźna. Wały, regulacje, nasypy, pogłębianie koryta trzymają ja w ryzach, ale tylko do czasu. Prędzej czy później rzeka się z nich wyrwie, a wtedy dopiero będzie siać zniszczenie. Nie ma takich środków technicznych, które dałyby pewność, że to nie nastąpi.

 
Rzeka naturalna ma w porównaniu z rzeką uregulowaną/sztucznie utrzymywaną następujące zalety:

  1. ma większą zdolność samooczyszczania),
  2. zapewnia większe bogactwo ryb, innych organizmów wodnych (jest lepszym, bo bardziej urozmaiconym siedliskiem),
  3. stanowi lepszy korytarz ekologiczny umożliwiający wędrówkę zwierząt,
  4. jest lepsza z punktu widzenia turystyki i rekreacji,
  5. jest atrakcyjniejsza krajobrazowo (po prostu ładniejsza),
  6. jest lepsza z punktu widzenia przeciwpowodziowego (po prostu woda wolniej spływa i ma się gdzie rozlać, nie jest szybko odprowadzana w dół rzeki, gdzie powodowałaby większe szkody),
  7. jest lepsza z punktu widzenia przeciwdziałania suszy (naturalna dynamika rumowiska rzecznego zapobiega wcinaniu się rzeki w głąb i osuszaniu przez rzekę warstw wód gruntowych; wolniej spływa, a zatem jest dłużej zatrzymywana w środowisku)

Plusy roślinności nadrzecznej:

  1. stanowią naturalny filtr chroniący przed spływem zanieczyszczeń do rzeki (darmowa samooczyszczalnia),
  2. stanowią siedlisko dla zwierząt,
  3. stanowią korytarz ekologiczny,
  4. sprzyjają rekreacji,
  5. uatrakcyjniają krajobraz,
  6. umacniają brzegi.

Podsumowanie plusów: Nieuregulowana i niepozbawiona roślinności nadbrzeżnej rzeka ma tyle plusów, że można powiedzieć, iż na regulacji i wycince tracą wszyscy – i ludzie, i przyroda.



naturalny reżim hydrologiczny = naturalna rzeka

Naturalne jest, że rzeka czasem wzbiera i wylewa się z koryta. Wezbrania są głównym czynnikiem kształtującym koryto rzeki i obszar zalewowy powodującym odnawianie się siedlisk niezbędnych dla życia organizmom wodnym (rybom) i organizmom z wodą związanym (ptakom, płazom).

Siedliska i gatunki są nie tylko przystosowane do znoszenia szerokiej amplitudy przepływów, ale zmienność tych przepływów jest niezbędna do ich istnienia.

Wezbrania są również czynnikiem kształtującym warunki tarła ryb w żwiro-dennych

rzekach i potokach poprzez przemieszczanie osadów dennych oraz wypłukiwanie drobnych frakcji piaszczysto - mulistych.

Wezbrania zapewniają też łączność pomiędzy korytem a zbiornikami wodnymi na tarasie zalewowym, a dla wielu organizmów wodnych lub przywodnych (ryb, ptaków owadów, ) wezbrania wiosenne są sygnałem dla rozrodu lub migracji.


Susze i niskie przepływy wody w rzekach i potokach pojawiają się od tysięcy lat i zwierzęta wodne oraz przywodne miały czas żeby do nich „przywyknąć”, a np. rośliny żeby „wykorzystać” je do ustabilizowania i rozwoju pionierskich zespołów roślinnych kolonizujących nowe obszary po okresie powodzi.



Usługi ekosystemowe rzek:

Usługi ekosystemów to stany, rzeczy i procesy dawane ludziom za darmo przez naturę, warto je dostrzegać i doceniać a można również wyceniać!

  • „Regulacja” odpływu, przepływu i retencja wód powierzchniowych i gruntowych oraz regulacja bilansu wodnego
  • Uzupełnianie zasobów wód podziemnych.
  • Korytarze ekologiczne (struktury liniowe; szczególnie cenne ekosystemy lasów łęgowych, starorzecza) – bardzo ważne w kontekście zmian klimatu.
  • Utrzymanie zróżnicowania genetycznego, gatunkowego i ekosystemowego
  • Utrzymanie struktury i usług ekosystemów pod kątem różnorodności biologicznej
  • Ryby oraz skorupiaki
  • Dostarczanie wody pitnej oraz wody dla rolnictwa i przemysłu.
  • Oczyszczanie ścieków.
  • Filtrowanie i oczyszczanie wody oraz rozpuszczanie, inaktywacja oraz magazynowanie zanieczyszczeń
  • Rybołówstwo, wędkarstwo.
  • Rekreacja i turystyka
  • Walory estetyczne, krajobrazowe, wzbogacenie artystyczne, estetyczne, duchowe, rekreacyjne, naukowe oraz korzyści niematerialne



Co się stanie rzece gdy:

  • wybudujemy tamę: zmieni się czas i jakość spływu rzeki, w zbiorniku za tamą podwyższy się temperatura wody przez co zmieni się środowisko, zmieni się transport substancji odżywczych, organizmów żywych, biogenów i osadów, zniknie delta rzeki, zablokowana zostanie możliwość migracji ryb i innych organizmów żywych, zbiornik za tamą zniszczy siedlisko ryb prądolubnych i stworzy dla nich barierę ekologiczna, obniży się 'produktywność' rzeki, zmieni się środowisko roślinne, obniżą się jej walory estetyczne
  • wybudujemy wał przeciwpowodziowy : zniszczy się połączenie pomiędzy rzeką a terenami nadrzecznymi np. łąkami czy lasami łęgowymi, zniknie możliwość rzeki do samodzielnej regulacji poziomu wody i przepływu, brak możliwości naturalnej ochrony przeciw powodzi przez rozlewanie się rzeki na pola, większe zagrożenie powodziowe w dole rzeki, łąki i lasy, przesuszenie lasów łęgowych
  • wysuszymy bagna, torfowiska, podmokłe łąki i lasy: wyeliminujemy kluczową część całego ekosystemu wodnego, brak możliwości magazynowania wody w trakcie powodzi, oczyszczania jej, zniszczenie wielu cennych siedlisk i gatunków, zmiana przepływu wody, obniżenie wartości estetycznych, krajobrazowych
  • wytniemy lasy łęgowe: zmieni się naturalny bieg rzeki, pozbawimy ją blokady przed zanieczyszczeniami, obniży się możliwość oczyszczania i magazynowania wody, zwierzęta i rośliny zostaną pozbawione korytarza ekologicznego, obniży się możliwość naturalnej ochrony przeciwpowodziowej, zmieni się krajobraz
  • zanieczyścimy wodę: obniżymy jakość wody przez co nie będzie dobrym siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt, pozbawimy ludzi możliwości kąpieli, wędkowania i wypoczynku nad wodą
  • wpuścimy gatunki obce: wyeliminujemy naturalne gatunki, zmienimy cykl życiowy i łańcuch pokarmowy wielu innych gatunków, zmieni się siedlisko
  • zabierzemy żwir, piasek i kamienie z dna rzeki: zniszczymy siedlisko dla wielu gatunków roślin i zwierząt, przyspieszymy spływ rzeki a co za tym idzie erozję jej koryta, naruszymy naturalną równowagę rzeki w wyniku czego będzie się wcinać w podłoże, zmieni się krajobrazowo, znikną kamieńce, lachy i delta rzeki, zmienimy charakter rzeki, jej siedlisko i krajobraz



Źródła:

Autor: o

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)